Լիլիթ Մինասյան. ճակատագրական հանդիպումից դեպի «Այբ»
Լիլիթ Մինասյանը՝ «Այբ» դպրոցի հասարակագիտական առարկայախմբի ղեկավարը, արդեն 13 տարի է, ինչ աշխատում է այստեղ և դասավանդում համաշխարհային պատմություն։
Նա հիշում է՝ «Այբ»-ում հայտնվելը պատահականություն էր. այն ժամանակ աշխատում էր Երևանի պետական համալսարանում՝ համաշխարհային պատմության ամբիոնում։ «24 տարի ԵՊՀ-ում էի աշխատում։ Մի օր ամբիոնի վարիչը տեր Մեսրոպի հետ հանդիպման էր հրավիրված։ Ասաց՝ արի միասին գնանք։ Ես էլ մտածեցի՝ ինչո՞ւ ոչ, կգամ։ Չգիտեի՝ ինչ դպրոց է, անունն էլ չէի լսել, չգիտեի՝ ինչ հանդիպում է»,– ժպիտով պատմում է Լիլիթը։
Ու հենց այդ հանդիպումը, ինչպես ինքն է նշում, դարձավ ճակատագրական։
«Երբ տեր Մեսրոպը սկսեց պատմել «Այբ»-ի գաղափարի, Թարգմանչաց շարժման մասին, անմիջապես զգացի՝ սա շատ մոտ է այն մտքերին, որոնք իմ մեջ այդ ժամանակ նոր էին ձևավորվում»,– պատմում է նա։
Թարգմանչաց շարժման պատմական նշանակությունն ու դպրոցի գաղափարը այնքան համահունչ էին Լիլիթի ներքին համոզմունքներին, որ զրույցը շատ արագ անցավ արդեն աշխատանքային պարտականությունների քննարկման։
«Չգիտեմ ինչպես եղավ այդ անցումը, բայց այդ օրվանից ես «Այբ»-ում եմ։ Եվ այդ օրը դարձավ նոր սկիզբ իմ կյանքում»,– անկեղծանում է Լիլիթը։
Մեծ գաղափարի մաս լինելը՝ պարտավորություն փոխելու համակարգը
Եվ հենց այդ առաջին օրվանից՝ «Այբ»-ում դասավանդելը ոգևորության ու պատասխանատվության նոր շերտ դարձավ Լիլիթի համար:
«Երբ հետ եմ նայում այս տարիներին, «Այբ»-ի հետ անցած իմ ճանապարհին,– ասում է նա,– երեք կարևոր առաքելությամբ կբնութագրեի այն»։
Առաջինը՝ պատմություն առարկայի դասավանդման ձևը փոխելու համարձակ փորձն էր։
«Երբ առաջին անգամ մտա դասարան, անմիջապես հասկացա՝ եղած մեթոդները չեն աշխատում։ Եվ չէին էլ կարող աշխատել։ «Այբ»-ը այն եզակի հաստատությունն էր, որտեղ ունեիր և՛ ազատություն, և՛ համարձակություն՝ փորձելու մի բան, որը տասնամյակներով անփոփոխ էր մնացել մեր կրթական համակարգում»,– հիշում է նա։
Ամեն մի աշակերտ, գիտակցաբար թե անգիտակցաբար, մի օր հարցնում է ինքն իրեն՝ «Ի՞նչ իմաստ ունի պատմության ուսուցումն իմ կյանքում»։
«Ամեն դասի նպատակն է արդարացնել՝ ինչու է պատմությունը կարևոր երեխայի համար՝ թե՛ համաշխարհային, թե՛ ազգային մակարդակով»,– ընդգծում է Լիլիթ Մինասյանը։
Համաշխարհային պատմության ուսուցիչ լինելով՝ նա զգաց, որ «Այբ»-ում կար հնարավորություն ոչ միայն փորձելու, այլ նաև ձևավորելու նոր մոտեցումներ։ «Դու պատկերացնում էիր՝ ինչ ես ուզում անել, և անում էիր»,– ասում է նա։
Այսօր Լիլիթը հպարտությամբ նշում է. «Այբ»-ում պատմությունը դարձել է ամենասիրելի առարկաներից մեկը։ Ծրագրի փոփոխությունը նոր կառուցվածք տվեց դասընթացին՝ խորքային վերլուծությամբ, քննադատական մտածողությամբ, հետազոտական և աղբյուրների հետ աշխատանքի հմտություններով։
«Մենք պատմությունը պարզապես չենք սովորում կամ անգիր անում։ Մեր պատմության դասերը մի իրական լաբորատորիա են հիշեցնում, որտեղ երեխաները փորձարկում են՝ ինչպես է աշխատում պատմաբանը»,– բացատրում է Լիլիթը։
Հայոց պատմության պարագայում էլ «Այբ»-ում կարևորեցին վերլուծական մոտեցումը՝ չվախենալով հարցեր տալ։
«Մենք չվախեցանք հարցեր բարձրացնել, նույնիսկ երբ դրանք դուրս էին համարվում ավանդական ազգային դիսկուրսից։ Բայց միևնույն ժամանակ ամեն անգամ վերահաստատում էինք ազգային գաղափարների և անգամ միֆերի կարևորությունը մեր ինքնության պահպանման գործում»,– նշում է նա։
Այս ամենը, ըստ Լիլիթի, դարձել է «Այբ»-ում իր առաջին մեծ ձեռքբերումներից մեկը.
«Հպարտորեն կարող եմ ասել, որ սա իմ և «Այբ»-ի նվաճումներից մեկն էր»։
Ինքնության ձևավորումը
Լիլիթի համար «Այբ»-ում անցած ճանապարհը միայն դասավանդման նոր մոտեցումներ ստեղծելու փորձ չէր։ Դա նաև նրա անձի ձևավորման պատմությունն էր։
Երկրորդ առաքելությունը, ինչպես ինքն է ձևակերպում, եղել է իր կայացումը որպես ուսուցիչ։
«Ես «Այբ» եկա ո՛չ որպես ուսուցիչ։ Դասախոս էի՝ համալսարանական միջավայրից։ Մանկավարժությունը ինձ այնքանով էր ծանոթ, որքան մեր ընտանիքում դասավանդման փորձն ու սերն էին փոխանցվել սերնդեսերունդ»,– պատմում է Լիլիթը։
Բայց հենց «Այբ»-ում՝ իր աշակերտների հետ ամենօրյա շփումներում, Լիլիթը ձևավորվեց որպես ուսուցիչ։
«Ես ուսուցիչ դարձա «Այբ»-ում: Եվ դարձա իմ աշակերտների օգնությամբ ու նրանց շնորհիվ։ Հիմա, երբ հետ եմ նայում անցած ճանապարհին, ասում եմ՝ ոչինչ պատահական չի լինում։ Երևի հենց մանկավարժությունը համապատասխանեց իմ էությանը»,– ասում է նա։
Լիլիթի համար ուսուցիչ լինելը դարձավ ոչ միայն մասնագիտություն, այլև անձնական առաքելություն՝ ձևավորել, զարգացնել, ոգեշնչել։
«Ուսուցչի գործը շատ կարևոր աշխատանք է։ Այն պահանջում է նվիրում և հավատ, որ ամեն մի հանդիպում աշակերտի հետ կարող է փոխել նրա ապագան»,– վստահեցնում է Լիլիթ Մինասյանը։
Գիտելիքի փոխանցումից դեպի համայնքային առաքելություն
Լիլիթի համար ուսուցչի ինքնության ձևավորումը «Այբ»-ում չավարտվեց միայն դասարանային աշխատանքով։ Այդ փորձառությունը նրան տարավ դեպի նոր՝ առավել ընդգծված առաքելություն՝ փոխանցել գիտելիքը, ոգևորությունը և փորձը նաև մյուս մասնագետներին։
«Այբ» կրթական հիմնադրամի փիլիսոփայության անբաժան մասն է ուսուցիչների վերապատրաստումը: Որպես կրթության ոլորտում երկարամյա փորձ ունեցող կազմակերպություն՝ «Այբ»-ը տարիների ընթացքում առաջատար փորձը տարբեր ծրագրերով փոխանցում է նոր սերնդի ուսուցիչներին՝ հզորացնելով կրթական համայնքն ամբողջ երկրում։
Լիլիթը հիշում է՝ վերապատրաստումների աշխատանքին անցնելն իր համար եղել է միանգամայն բնական շարունակություն:
«Խումբը, որը ներգրավվեց այդ գործում, իսկական նվիրյալներից էր կազմված։ Մեզ համար ժամանակի սահմանափակումը խնդիր չէր։ Կարելի էր գիշերը 3-ին նամակ գրել ու վստահ լինել՝ կստանաս պատասխան, որովհետեւ բոլորը նստած աշխատում էին»,– պատմում է նա։
Վերապատրաստումների ընթացքը Լիլիթի համար դարձավ իր ունեցած փորձը կիսելու հնարավորություն, մի նոր հարթություն, որտեղ ազդեցությունը դուրս եկավ դասարաններից ու հասավ ավելի լայն կրթական միջավայր։
«Երբ աշխատում ես ուսուցիչների և տնօրենների հետ, զգում ես, որ կարող ես ինչ-որ բան փոխել՝ դեպի դրականը: Եվ դա ուժ է տալիս շարունակելու»,– ասում է Լիլիթ Մինասյանը։
Կրթական դաշտի վերափոխում
«Այբ» կրթական հիմնադրամը և «Այբ» ակադեմիան իրենց փորձագիտական խմբով ակտիվ մասնակցություն ունեցան մի շարք կարևոր նախաձեռնություններում՝ բերելով տարիների փորձը և գիտելիքն ավելի լայն համայնքին։
Առաջին խոշոր փորձը եղել է Արարատյան բակալավրիատի ուսուցիչների հետ իրականացված ծրագիրը, որտեղ ավելի քան հարյուր ուսուցիչներ մեկ տարի շարունակ աշխատեցին վերապատրաստող թիմի հետ։
%20(6).gif)
«Սա մեր ամենամեծ նվաճումներից էր։ Շաբաթվա մեջ մի քանի օր հեռավար քննարկումներ էինք անցկացնում, հոդվածներ էինք վերլուծում, վերապատրաստումներ կազմակերպում, իսկ տարվա ընթացքում մի քանի անգամ հանդիպում էինք դեմ առ դեմ՝ ուսուցիչների հետազոտական աշխատանքները քննարկելու»,– պատմում է Լիլիթը։
Յուրաքանչյուր մասնագետ մոտ 15-20 ուսուցիչների թիմ էր ղեկավարում, և այդ աշխատանքը շարունակվում է առ այսօր: Լիլիթն աշխատել է մի շարք մարզային ուսուցիչների հետ՝ Հայաստանի գրեթե բոլոր մարզերում։ «Տավուշում իրականացրինք ուսուցիչների վերապատրաստում՝ նոր չափորոշիչներով։ Ու հիմա արդեն տեսնում ենք արդյունքը. երբ ուսուցիչը դառնում է տնօրեն, երբ նախկին վերապատրաստվողը նոր ծրագրերում ներգրավվում է որպես վերապատրաստող ու թիմեր ղեկավարում»,– ասում է նա:
Վերջին շրջանում Լիլիթը ներգրավված է նաև հանրակրթական դպրոցների տնօրենների հավակնորդների համար առաջնորդական հմտությունների զարգացման ծրագրում։ «Սա էլ նոր, ոգևորիչ ասպարեզ է, որտեղ մենք փորձում ենք ոգեշնչել ապագա առաջնորդներին»,– եզրափակում է նա։
Փոփոխություն, որ սկսվում է հավատից
Ուսուցիչների վերապատրաստման փորձը Լիլիթի համար միշտ եղել է ոչ միայն գիտելիքի փոխանցում, այլև ներքին փոփոխություն առաջ բերելու ճանապարհ։ Նա վստահ է՝ իսկական վերափոխումը սկսվում է ոչ թե մեթոդներից ու գործիքներից, այլ հավատից՝ սեփական առաքելության կարևորության հանդեպ։
%20(9).gif)
«Եթե փորձեմ առանձնացնել ամենակարևոր կետերը, ապա ուսուցչի վարքային փոփոխությունը, իր աշխատանքի արժևորման և սեփական դերի վերագնահատումը առաջնային են»,– ասում է Լիլիթը։
Ըստ նրա՝ վերապատրաստման երեք հիմնական առանձնահատկությունները հետևյալն են։
- Առաջինը ուսուցչի արժեքային փոփոխությունն է. երբ ուսուցիչը նորովի է ընկալում իր դերը դասարանում և հավատում է սեփական առաքելությանը։
- Երկրորդը աշակերտի հանդեպ վերաբերմունքի փոփոխությունն է. երբ ուսուցիչը դասավանդման ընթացքն այլևս չի պատկերացնում որպես միայն գիտելիքի փոխանցում, այլ ընկալում է աշակերտին որպես անհատ։
- Երրորդը ուսուցչական համայնքի կարևորության գիտակցումն է. երբ վերապատրաստման արդյունքում ուսուցիչները դառնում են շարժիչ ուժ՝ միմյանց հետ կիսելով փորձն ու հավատը, որ միասին կարող են փոխել ողջ կրթական միջավայրը։
«Շատերն են ուզում արագ մեթոդ գտնել, 10 հնարք կիրառել ու սպասել հրաշքի։ Բայց իրական փոփոխությունը այդպես չի լինում։ Այն գալիս է այն պահին, երբ ուսուցիչը հավատում է, որ յուրաքանչյուր աշակերտ կարող է հաջողել»,– ընդգծում է Լիլիթը։
Այս հավատը, նրա համոզմամբ, հզոր զենք է՝ փոխելու ոչ միայն դասարանը, այլև ամբողջ կրթական համայնքը։
Անդադար ոգեշնչման աղբյուրը
24 տարի է, ինչ Լիլիթը դասավանդում է, որից 13-ը՝ «Այբ» դպրոցում։ Եվ մինչ օրս, ինչպես ինքն է խոստովանում, ոգևորությունը երբեք չի մարել։
«Միշտ ասում եմ՝ եթե այն օրը գա, որ չզգամ այդ ոգևորությունը, էլ չեմ դասավանդի: Ուզում եմ, որ իմ առավոտները սկսվեն սպասումով՝ նույն էներգիայով, նույն անհամբերությամբ, նույն մեծ ակնկալիքներով, ինչպես հիմա է»,– անկեղծանում է Լիլիթը։
%20(50).jpg)
Թեև երեկոյան հոգնածությունը երբեմն իրեն զգալ է տալիս, առավոտները Լիլիթը կրկին լեցուն է նույն եռանդով ու ոգևորությամբ՝ դիմավորելու իր աշակերտներին։
«Իմ սպասումները երկարաժամկետ են։ Եվ հաճախ ինքս ինձ հարց եմ տալիս՝ ինչո՞ւ եմ մինչ օրս այստեղ։ Երևի տարիքից է գալիս ինքնավերլուծության պահանջը։ Բայց հասկացել եմ՝ մի կարևոր էներգիա իմ ու «Այբ»-ի միջև համընկել է»,– ասում է նա։
Լիլիթի համար միշտ կարևոր է եղել զգալ, որ իր ամենօրյա աշխատանքը դպրոցի մեծ գաղափարի մի մասն է: Լիլիթը նշում է, այդ կապն է, որ իմաստ է տալիս ամեն ինչին։
«Գուցե փոքր բան է՝ փորձել իմաստ հաղորդել քո գոյությանը։ Բայց այդ զգացումը՝ լինել մեծ առաքելության մի մասնիկը, այն խայծն է, որ ինձ պահում է «Այբ»-ում այսքան տարի»,– ասում է նա:
Նա մտածում էր՝ կարելի էր մի քանի տարի պարզապես փորձել դասավանդումը և շարունակել այլ ուղղությամբ։ «Երբ եկա «Այբ», ուսուցիչ չէի։ Բայց մշտական շարժումը՝ նորը փնտրելու, դեպի մեծ նպատակ շարժվելու ձգտումը, դա է իրական խայծը։ Եվ երեխաների հետ աշխատանքն ինձ համար պարզապես առօրյայի մաս չէ, այլ կյանքիս ճանապարհի մի կարևոր հատված»,– ասում է Լիլիթը։